Có những ngọn đèn cháy lên rồi tắt lịm giữa dòng lịch sử. Có những tư tưởng bùng lên như pháo hoa trong một khoảnh khắc ngắn ngủi của thời đại. Nhưng cũng có những ngọn lửa âm ỉ cháy suốt nhiều thập kỷ, không bao giờ tàn, soi rọi con đường tư tưởng cho cả một thế hệ. Chính Luận của Trần Trung Đạo là một trong những ngọn lửa ấy.

Bộ sách Chính Luận Trần Trung Đạo là một tập hợp các bài chính luận về thời cuộc Việt Nam, đồng thời là một tiếng nói bền bỉ của một trí thức luôn trăn trở với vận mệnh dân tộc. Qua bốn tập sách, tác giả không chỉ phân tích các vấn đề chính trị, mà còn gieo vào lòng người đọc một ý thức sâu sắc về trách nhiệm, một khát vọng tự do và tình yêu đất nước không lay chuyển.

Mặc dù, trong lịch sử chính trị và tư tưởng của Việt Nam hiện đại, không thiếu những cây bút chính luận. Nhưng để tìm một trí thức luôn kiên trì, sắc bén và thẳng thắn với thời đại như Trần Trung Đạo thật không dễ dàng. Bấy giờ, Chính Luận không phải là một bản phân tích chính trị khô cứng hay những luận điểm giáo điều cũ kỹ, mà là một hành trình tri thức dày công nghiên cứu, đi từ lịch sử đến thực tại, từ Việt Nam ra thế giới, từ các cuộc cách mạng tư tưởng đến vận động cho một nền dân chủ chân chính.

Điểm đặc biệt của Chính Luận không nằm ở việc bóc tách các vấn đề thời cuộc một cách thuần túy lý luận, mà ở cách tác giả đặt nó trong mối tương quan với những bài học lịch sử, những xu hướng chính trị toàn cầu, và trên hết, với chính vận mệnh dân tộc Việt Nam. Mỗi trang sách là một lời kêu gọi suy tư, một cú đánh thức ý thức, một nhát búa phá vỡ những xiềng xích tư tưởng áp đặt lên tâm trí con người suốt nhiều thập kỷ.

Từ ngàn năm trước, Trung Quốc đã là kẻ bá quyền phương Bắc, không ngừng nhòm ngó Việt Nam, khi bằng vũ lực, khi bằng mưu kế, lúc bằng những bản hiệp ước mập mờ, lúc bằng những cái bắt tay giả tạo. Trần Trung Đạo, với tầm nhìn sắc bén và những nghiên cứu công phu, là một trong những người đầu tiên vạch rõ âm mưu bành trướng của Bắc Kinh không những trong hiện tại mà còn kéo dài xuyên suốt lịch sử. Anh vừa ghi lại những sự kiện, vừa mổ xẻ chiến lược địa chính trị của Trung Cộng, phơi bày những nước đi nguy hiểm mà Bắc Kinh đang áp đặt lên Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam. Nhưng điều khiến người đọc day dứt hơn cả không dừng lại ở tham vọng của kẻ thù, mà là sự nhu nhược của chính những người nắm quyền trong nước. Từ công hàm 1958 đến Hội nghị Thành Đô, từ việc đàn áp những phong trào yêu nước đến chính sách ngoại giao lệ thuộc, một chuỗi các quyết định sai lầm đã đẩy đất nước vào vòng kiềm tỏa của Trung Cộng. Hiểm họa mất nước không còn là một dự báo mơ hồ của những kẻ bi quan, mà là một thực tại diễn ra ngay trước mắt, từng ngày, từng giờ.

Nhưng điều nguy hiểm hơn cả sự thao túng từ bên ngoài chính là sự tự diệt từ bên trong. Một trong những luận điểm quan trọng mà Chính Luận khắc sâu là chính sách tẩy não của chế độ Cộng Sản. Trong hệ thống ấy, con người không được phép suy nghĩ, mà chỉ được lặp lại những điều đã được định sẵn. Tác giả đã nghiên cứu kỹ lưỡng cách mà các chế độ toàn trị trên thế giới vận hành bộ máy tuyên truyền, kiểm soát tư tưởng và biến nhận thức con người thành một công cụ phục vụ quyền lực. Anh chỉ ra những phương thức tinh vi của bộ máy tuyên truyền Cộng Sản: từ kiểm soát truyền thông, biến báo chí thành công cụ tuyên giáo, bóp nghẹt tiếng nói độc lập, cho đến giáo dục nhồi sọ, nơi mà sự thật lịch sử bị bóp méo và thay thế bằng những huyễn tưởng đầy hoang đường. Nhưng đáng sợ nhất vẫn là sự thao túng nhận thức của cả một thế hệ, những thanh niên lớn lên trong một xã hội mà tư duy độc lập bị triệt tiêu, mà sự phản kháng được coi là phản động, và sự trung thành với chế độ trở thành điều kiện để sinh tồn.

Song, thay vì chỉ dừng lại ở sự phê phán, Chính Luận mở ra một hướng đi: làm sao để dân tộc Việt Nam có thể đoàn kết và tái thiết đất nước sau hàng chục năm chia rẽ? Trần Trung Đạo không cổ vũ cho sự hận thù, không kêu gọi đối đầu bằng những khẩu hiệu sáo rỗng. Anh đặt vấn đề ở một tầm mức cao hơn: muốn đi xa hơn những bi kịch của lịch sử, dân tộc phải bước qua bóng tối của chính mình. Hòa giải không phải là xóa nhòa quá khứ, mà là nhận diện nó một cách trung thực. Hòa hợp không phải là sự nhân nhượng giả tạo, mà là sự đồng lòng thực sự trong mục tiêu chung. Trong những trang viết của anh, người đọc không những thấy một tiếng nói phản biện, mà còn thấy một lời kêu gọi thức tỉnh về bản sắc dân tộc—Việt Nam không thể bị chia rẽ mãi bởi những nhãn mác ý thức hệ, không thể bị trói buộc mãi bởi những ám ảnh của quá khứ.

Nhưng để có được một tương lai hòa hợp, trước hết phải có dân chủ. Và dân chủ không bao giờ là một thứ có thể chờ đợi. Trần Trung Đạo không chỉ nhìn vào Việt Nam, mà anh nhìn ra thế giới, để tìm kiếm những bài học từ những quốc gia đã đi qua những cuộc chuyển mình vĩ đại. Từ cuộc cách mạng hoa hồng ở Gruzia, cách mạng cam ở Ukraine, đến những phong trào dân chủ ở Đông Âu và Nam Phi, anh phân tích những điều kiện cần có để một quốc gia thoát ra khỏi vòng kìm tỏa của chế độ toàn trị. Anh không tô hồng bất kỳ một cuộc cách mạng nào, không hứa hẹn một con đường dễ dàng, nhưng luôn nhấn mạnh một điều: nếu muốn thay đổi, trước tiên phải dám thay đổi. Nếu muốn tự do, phải dám đấu tranh. Nếu muốn không trở thành nạn nhân của lịch sử, phải trở thành người viết nên lịch sử.

Chính Luận không phải một bản tuyên ngôn chính trị, không phải một cuốn sách hô hào khẩu hiệu, càng không phải một tập hợp những lời kêu gọi vô vọng. Tác phẩm là một ngọn đèn được thắp lên giữa bóng tối, một dòng nước giữa sa mạc khô cằn, một lời nhắc nhở rằng tương lai không phải là thứ để phó mặc, mà là thứ để giành lấy. Những trang sách ấy không riêng dành cho những người đã từng thất vọng, mà cho cả những ai vẫn còn tin rằng Việt Nam có thể vươn mình ra khỏi vũng lầy của quá khứ, có thể thoát khỏi bóng đêm của độc tài, có thể tìm lại chính mình như một quốc gia có chủ quyền, một dân tộc có phẩm giá, một con người có tự do.

Sự thành công của Chính Luận không phải chỉ ở nội dung, mà còn ở giọng văn độc đáo của tác giả. Trần Trung Đạo không viết như một nhà bình luận lạnh lùng đứng ngoài cuộc, mà như một người con ưu tư với vận mệnh dân tộc, như một trí thức mang trong mình sứ mệnh khai sáng, như một người thầy kiên nhẫn truyền đạt lại những bài học sâu sắc cho thế hệ sau.

Văn phong của anh kết hợp giữa sắc bén chính trị, nghiêm túc khoa học, chiều sâu triết lý và hơi ấm của một người yêu nước đến tận cùng. Đó là sự kết hợp của một tư duy hàn lâm và một trái tim chưa bao giờ ngừng đập vì quê hương.

Điều đáng khâm phục nhất ở tác giả là sự bền bỉ trong tư tưởng và lòng thủy chung với sứ mệnh khai sáng trí thức Việt Nam. Anh không phải là một người viết chỉ để thỏa mãn cá nhân, mà viết như một cách thực hiện một lời nguyện thiêng liêng với dân tộc. Từ những bài tâm bút đầu tiên đến bốn tập Chính Luận đồ sộ, anh chưa bao giờ chùn bước hay thay đổi lập trường.

Trước một thời đại mà trong nước, nhiều trí thức buộc phải chọn cách im lặng, Trần Trung Đạo—từ bên ngoài—chọn cách lên tiếng thay cho họ. Trước một xã hội mà bao người đành chấp nhận sống trong bóng tối của kiểm duyệt và sợ hãi, Đạo cầm lên ngọn đuốc trí thức để soi rọi con đường đi tới tự do. Trước một đất nước mà niềm tin vào thay đổi dường như đã bị dập tắt bởi những vòng kim cô chính trị, anh vẫn tin rằng một tương lai dân chủ cho Việt Nam không phải là điều viển vông, mà là một khả thể đang chờ được đánh thức.

Chính Luận không giới hạn chỉ là một bộ sách, mà là tiếng nói thay cho những ai chưa thể cất lời, và là một hành trình khai sáng kéo dài vượt qua những biên giới hữu hình lẫn vô hình, một lời kêu gọi gửi đến tất cả những ai còn trăn trở với vận mệnh dân tộc. Đây không phải là tác phẩm dành cho những ai cam phận, mà dành cho những người dám suy tư, dám đặt câu hỏi, dám hành động, và dám thay đổi.

Bấy giờ, Trần Trung Đạo đã viết với tất cả lương tri, trách nhiệm và khát vọng của một người con xa quê nhưng không bao giờ thôi đau đáu về đất mẹ. Và giờ đây, trách nhiệm của thế hệ tiếp theo là không để ngọn lửa ấy bị vùi lấp trong quên lãng, không để ý thức ấy chỉ là tiếng vọng trong cõi hư không, mà phải để nó bùng lên, sáng rực, trở thành ánh sáng soi đường cho chính vận mệnh Việt Nam.

01.03.2025

Uyên Nguyên

Vietnamese Political Thought:
A Century of Turmoil and Aspiration

Some lights flare briefly and vanish into the current of history. Some ideas erupt like fireworks, illuminating the sky for a fleeting moment of their era. But there are also fires that smolder for decades, never extinguishing, casting their glow upon the path of thought for an entire generation. Chính Luận by Trần Trung Đạo is one such enduring flame.

The Chính Luận collection is a compendium of political essays on contemporary Vietnam and, more profoundly, the steadfast voice of an intellectual who has never ceased to wrestle with the fate of his nation. Across four volumes, the author not only dissects political issues with acute clarity but also instills in the reader a profound sense of responsibility, an unshakable yearning for freedom, and an abiding love for the homeland.

Vietnam’s modern political and intellectual history has certainly seen no shortage of political commentators. Yet, to find an intellectual as consistently persistent, incisive, and unflinchingly honest with his times as Trần Trung Đạo remains rare. Chính Luận is not a dry political analysis nor a reiteration of dogmatic points. It is a laborious intellectual journey, traversing history and contemporary reality, stretching from Vietnam to the world at large, and moving through the great ideological revolutions toward the aspiration for genuine democracy.

The uniqueness of Chính Luận does not lie merely in its methodical deconstruction of current affairs but in the way the author contextualizes these issues within the broader lessons of history, global political trends, and, above all, the destiny of the Vietnamese people themselves. Each page stands as a call to reflection, a jolt to the collective consciousness, a hammer striking against the chains of dogma imposed upon the human mind across decades.

For over a thousand years, China has been the northern hegemon, incessantly coveting Vietnam—through force, through guile, through ambiguous treaties, and through counterfeit gestures of diplomacy. With penetrating vision and meticulous scholarship, Trần Trung Đạo was among the first to expose Beijing’s expansionist ambitions, not only in the present but as an enduring motif throughout history. He chronicles events while dissecting China’s geopolitical strategies, laying bare the perilous maneuvers imposed upon Southeast Asia, especially Vietnam. Yet the deeper anguish he provokes stems not solely from the ambitions of an external adversary, but from the frailty and capitulation of those in power within Vietnam itself. From the 1958 diplomatic note to the Chengdu Agreement, from the suppression of patriotic movements to the adoption of a subservient foreign policy, a series of grievous decisions have tightened China’s noose around the nation’s future. The danger of losing national sovereignty is no longer a distant fear whispered by pessimists; it is an unfolding reality, materializing day by day, hour by hour.

Still, perhaps the gravest peril does not originate from external manipulation, but from internal decay. One of the pivotal arguments Chính Luận underscores is the Communist regime’s methodical policy of ideological brainwashing. Within that system, independent thought is forbidden; only the regurgitation of pre-approved narratives is permitted. The author carefully examines how totalitarian regimes worldwide manipulate propaganda apparatuses, stifle critical thinking, and reduce human consciousness into mere instruments of power. He reveals the sophisticated machinery of Communist indoctrination: media control, the conversion of journalism into a propaganda tool, the suppression of independent voices, and a distorted education system where historical truth is crushed and replaced by hollow mythologies. Most terrifying of all is the systemic conditioning of an entire generation—youths raised in a society where independent thought is extinguished, dissent is branded as treason, and loyalty to the regime becomes a prerequisite for survival.

Yet Chính Luận does not end at criticism. It ventures further: How might the Vietnamese people unite and rebuild after decades of division? Trần Trung Đạo does not advocate hatred, nor does he call for confrontation through empty slogans. He approaches the question from a loftier plane: to transcend the tragedies of history, a nation must first confront and transcend the shadows within itself. Reconciliation, he asserts, is not about erasing the past, but about confronting it with honesty. True national unity is not achieved through artificial compromises but through genuine solidarity around a common purpose. Throughout his writing, the reader encounters not merely a voice of dissent but a stirring invocation to awaken national identity—Vietnam must not remain eternally fragmented by ideological labels, nor be forever shackled by the obsessions of a tragic past.

Yet before national reconciliation can be realized, there must first be democracy. And democracy is never something to be passively awaited. Trần Trung Đạo looks beyond Vietnam’s borders to study the transitions of nations that have emerged from the grip of tyranny: the Rose Revolution in Georgia, the Orange Revolution in Ukraine, the democratic movements across Eastern Europe and South Africa. He examines the necessary conditions for a people to liberate themselves from totalitarian rule. He does not romanticize revolution, nor does he promise an easy path. But he emphasizes an immutable truth: if change is desired, courage must precede it. If freedom is sought, struggle must be embraced. If we refuse to be history’s victims, we must become its authors.

Chính Luận is not a political manifesto, nor a volume of hollow slogans, nor a compilation of desperate cries. It is a lamp lit amid darkness, a stream flowing through a barren desert, a reminder that the future is not a matter of resignation but a domain to be claimed. These pages speak not only to the disillusioned but to all who still believe that Vietnam can rise from the mire of its past, break free from the night of tyranny, and rediscover itself as a sovereign nation, a dignified people, and a free humanity.

The success of Chính Luận lies not merely in its content but also in the unique voice of its author. Trần Trung Đạo does not write as a detached observer but as a concerned son of the nation, an intellectual bearing the torch of enlightenment, a patient teacher transmitting profound lessons to future generations. His prose fuses political acuity, scientific rigor, philosophical depth, and the warmth of a patriot’s heart. It is the union of an academic mind and a heart that has never ceased to beat for the homeland.

What is most admirable about Trần Trung Đạo is his unwavering intellectual integrity and steadfast devotion to the mission of enlightening the Vietnamese mind. He does not write for personal gratification; he writes as a sacred vow to his people. From his earliest essays to the four expansive volumes of Chính Luận, he has never faltered nor compromised his convictions.

In an era when many intellectuals within Vietnam have been forced into silence, Trần Trung Đạo, from abroad, chose to speak out on their behalf. In a society where many have resigned themselves to living in the shadows of censorship and fear, Đạo raised the torch of intellectual freedom to illuminate the path toward liberation. In a nation where hope for change seemed extinguished by layers of political oppression, he continued to believe that a democratic future for Vietnam is not a fantasy but an attainable reality awaiting awakening.

Chính Luận is not confined to the pages of a book; it is the voice for those who cannot yet speak, a journey of enlightenment crossing both visible and invisible borders, a call addressed to all who still wrestle with the destiny of Vietnam. This work is not for the complacent; it is for those who dare to think, dare to question, dare to act, and dare to change.

Trần Trung Đạo has written with the full measure of his conscience, his sense of responsibility, and his longing as an exile who has never ceased to ache for the land of his birth. And now, it is the responsibility of the next generation not to let that flame be buried in oblivion, not to let that consciousness fade into the void, but to ignite it anew—brighter, fiercer—so that it may illuminate the path of Vietnam’s destiny.

March 1, 2025
Uyên Nguyên