1.
Ông nằm xuống, không biết có để lại gì không, mà trong nhà mấy người con đâm ra lục đục mãi.
Tương truyền, từ nhiều đời trước Ông được trao lại một khối gia tài đồ sộ của Tổ Tông, và trải qua bao thời đại nhiễu nhương đầy quyền biến, vất vả và lao nhọc, gia tài của Ông càng tích lũy thêm hơn.
Tang lễ chưa bắt đầu, người ta đã nghe.
Tang lễ đang cử hành, người ta cũng nghe.
Tang lễ đã chấm dứt, người ta lại nghe nhiều hơn.
Trong mấy điều đã nghe đó, người ta chú ý đến những chi tiết kết bủa xung quanh khối gia tài mà Ông để lại, và sự tranh cãi của những người con sống chung dưới một mái nhà, rồi cả những người trong họ hàng.
Mới sáng hôm qua, người ta vừa nghe lời tuyên bố của cậu con Út về những lời di chúc của Ông để lại, vì cậu là người từng sớm hôm kề cận chăm sóc cho Ông trong những ngày bệnh yếu cho đến khi Ông nhắm mắt từ giã cõi trần.
Nhưng, ngay sau đó người ta lại nghe cậu Cả cảnh cáo, rằng không nên nghe lời đó là thật, vì tờ di chúc của Ông để lại chỉ có cậu biết và một mình cậu được quyền công bố khi thời gian cho phép.
Người ta không tin, không phải không tin có tờ di chúc của Ông, không tin cậu Út hay cậu Cả mà, không tin rằng trong nhà Ông lại xảy ra chuyện đau lòng như thế! Nên lại tương truyền lúc sinh thời Ông đã để lại hai tờ di chúc, một cho cậu Út và một cho cậu Cả. Vì thế cậu Út cũng có mà cậu Cả cũng có. Trong mỗi bản di chúc, Ông căn dặn các con nên làm gì với bổn phận của mình, vì Ông biết cá tính và hoàn cảnh của mỗi người. Ông không bắt buộc các con phải làm những việc giống nhau, ông chỉ dặn các con làm cho thật tốt việc của mỗi người.
2.
Giả dụ, cứ cho rằng có bao nhiêu tờ di chúc đi nữa, thì cũng chỉ có một khối gia tài duy nhất mà Ông để lại cho các con mà thôi, là một gia tài buồn Quê hương.
Quê hương còn đó nỗi buồn
Người đi để lại thoáng hờn thiên thu (UN)
Sau thời gian tang lễ, người ta hy vọng các con Ông khi hết bối rối, mỗi người khi đọc lại lời trăn trối của Cha, sẽ thương kính Tổ Tiên và thương quý Ông nhiều hơn, bởi có biết bao thế hệ đã đi qua, đã cõng trên vai thân phận Việt Nam, như Ông đã cõng và vượt qua những giai đoạn hưng vong mà tương lai vẫn là một ngọn đèn hiu hắt nỗi buồn.
…
3.
Sáng nay có một gã hành khất lem luốc, rách rưới, khập khiễng đi ngang rồi dừng lại nhìn sửng tấm di ảnh của Ông sau màn khói hương nghi ngút. Gã đứng yên hồi lâu, đoạn gập mình kính lễ. Song, mỉm cười quay đi. Gã hiểu sâu sắc ý nghĩa của khối gia tài mà Ông để lại. Tờ di chúc là một mảnh giấy ghi nợ với Quê hương. Ông để lại, nhắc cho con một mối Đạo buồn!
Uyên Nguyên 