Như thể một hồi chuông vang vọng qua những nếp u uẩn của thời đại. Không rao giảng, nhưng đánh thức cả một cõi lòng đang ngơ ngác trước những vụn vỡ hình nhi tướng tàn của một nền tâm linh từng là cội gốc của phương Nam. Bài Pháp thoại “Dù Phật xuất hiện hay không, Pháp tánh vẫn vậy” của Cố Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ, chính là một hồi âm như thế. Từng câu chữ là một ánh chớp vô thanh, mở tung những huyễn tưởng, chỉ thẳng cội nguồn của Đạo, nơi Pháp tánh bất sinh bất diệt, vượt qua mọi thời gian, không gian và cả hình thức giáo đoàn.

Trong ánh nhìn của bậc tri thức đã từng đi xuyên qua lịch sử, Thầy không trình bày như một học giả khảo cứu giáo lý, cũng không thuyết giảng như một Tăng nhân mong thính chúng răm rắp nghe theo. Thầy chỉ gợi nhắc một sự thật, giản đơn như chân không, thẳm sâu như tịch lặng:

“Dù Phật xuất hiện hay không xuất hiện, Pháp tánh vẫn vậy.”

Câu nói vượt thoát khỏi thời tính, vượt qua cả lịch sử Phật giáo và thâm nhập vào chính yếu tính của Đạo. Trong đó không có nỗ lực để biện minh cho sự cần thiết của Phật, cũng không có nỗi băn khoăn trước sự hoại diệt của giáo pháp. Mà ngược lại, Thầy trao cho hậu học một chiều kích sâu xa để nhìn lại chính mình, nhìn lại Đạo, và nhìn lại cả thời đại: Pháp tánh không đến cũng chẳng đi, không sinh cũng chẳng diệt — chỉ có ta là vọng tưởng sự vắng mặt hay hiện diện.

Phật Đản, vì thế, dưới ánh sáng ấy, không còn là một ngày hội kỷ niệm sự ra đời của một nhân vật lịch sử. Đó là một thời điểm để lặng thinh chiêm nghiệm về sự hiện hữu không hình không tướng của chân lý, vốn đã có đó, chưa từng vắng mặt. Lễ hội là tạm thời; Pháp tánh là thường trụ. Tiếng chuông, tiếng mõ, hoa sen, ánh đèn — tất cả là những phương tiện, như chiếc bè đưa qua sông, không phải để đắm chìm trong âm sắc hay ánh sáng, mà để đưa về bờ bên kia, nơi chẳng cần kỷ niệm, chẳng cầu xưng tụng — chỉ cần thể nhập.

Có lẽ, Phật giáo Việt Nam hôm nay đang đứng giữa những vùng sương mù vừa vướng víu hình tướng, vừa rối rắm cơ chế. Đứng giữa một thời đại mà lời dạy “Vô ngã, vô thường, duyên khởi” đang được đọc như tụng ngữ, nhưng sống thì lại theo cái tôi, cái thường, cái quyền. Trong bối cảnh ấy, lời nhắc nhở thâm thiết của Thầy Tuệ Sỹ trở thành một tấm gương trong: không phản chiếu hình ảnh bên ngoài, mà mời tất cả chúng ta quay nhìn nội tâm, nhìn chính chỗ động loạn và vọng tưởng mà ta đã quên gọi là đạo.

Thầy nói không để ai “tin”, mà để những ai đã từng tin thì quay về sống với cái đang hiện tiền. Không dựa vào giáo điều, không cần uy thế kinh điển, không viện dẫn quyền lực của tổ chức — chỉ là trở về với chính mình, như đang là, như trong Tâm Kinh đã dạy: “Sắc tức thị không, không tức thị sắc”.

Lời giảng ấy, trong chiều sâu, là một tiếng chuông chấn tỉnh cho cả tổ chức và cá nhân trong cộng đồng Phật giáo Việt Nam hôm nay — Bởi chính trong nỗ lực chấn hưng, củng cố, tổ chức lại, mà có khi ta đánh mất điều không thể tổ chức được: đó là tâm nguyện vô cầu, là trí tuệ vô phân biệt, là sự hành trì không vì danh vị, không vì hình danh. Pháp tánh ấy, chẳng thể đo bằng số lượng chùa, danh xưng cấp bậc hay ngân sách xây dựng. Nó chỉ có thể đo bằng sự tĩnh lặng nơi tâm, và bằng độ sâu của tuệ giác nơi mỗi người hành trì.

Ngày nay, rất dễ để tìm thấy những tiếng nói đấu tranh, phản biện, tổ chức Phật giáo. Nhưng rất ít ai — như Thầy — im lặng mà nói bằng sự hiển lộ của Pháp thân. Vì chính sự không tranh ấy mới là tiếng nói chân thực của Bồ Tát. Và dù không phải ai im lặng cũng đã thấu suốt, nhưng ai đã thấu suốt, thì chắc hẳn sẽ không còn tranh chấp. Vì vậy, học theo Thầy không phải học cách viết, các dịch, cách nói — mà là học cách thở, cách sống, cách hiện hữu như một đoá sen không cần ngôn từ để toả hương.

Giữa những ồn ã của lễ hội Phật Đản hiện đại, giữa những bài diễn văn quá dài và khẩu hiệu quá lớn, xin lặng lòng nghe lại lời Người xưa, trong gió:

“Pháp không vì Phật mà có, Pháp không vì chúng sanh mà diệt. Pháp vốn như thế, như vậy.”

Và nếu như người Phật tử hôm nay còn thiết tha đi tìm chỗ đứng của mình trong một thế giới nhiễu loạn, xin hãy nhớ chân lý chưa từng vắng mặt. Chỉ có ta vắng mặt trong chân lý. Chỉ có ta — mỗi người, mỗi cộng đồng — là cần trở về với cội nguồn Pháp tánh, với điều không thể thấy bằng mắt, không thể chạm bằng tay, không thể gọi tên, nhưng vẫn hiện diện trong từng sát-na tĩnh thức.

Tinh thần này — cái thấy biết không động, không lay trước biến thiên thời thế — vẫn, đã và đang được tiếp nối bởi chư Tôn đức kế thừa mạng mạch Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất, những bậc Thạch trụ âm thầm gìn giữ lẽ thật không hình, không bóng. Các Ngài không chỉ giữ gìn tổ chức, mà gìn giữ ngọn lửa tâm linh bất tuyệt, từ bi mà không mềm yếu, kiên định mà không cuồng nộ — giữ cho đạo không tắt giữa thế gian, như người giữ ánh đèn qua bão tố.

Đó là Phật Đản thật sự. Là sự “ra đời” của Phật trong lòng mỗi người.

Và đó cũng là sự sống lại của Phật giáo Việt Nam, không phải bằng những tòa nhà nguy nga, những pháp hội trăm ngàn người, hay những báo cáo trang trọng. Mà là bằng sự hiện hữu của những người âm thầm, chánh niệm, và giữ cho mình không quên pháp tánh — không quên chính Phật tính nơi mình.

Nguyện con thấy rõ Pháp tánh, dù giữa trần lao vẫn không rời giác ngộ.

Phật Đản, Phật lịch 2569 – Ngày 6 tháng 5 năm 2025

Huệ Đan

____________________