Ánh sáng cuối ngày khẽ lay động trên mặt sông xưa, nơi những bước chân lặng lẽ đi qua, và từng lời thầm thì của gió trở thành tiếng vọng trong tâm hồn. Thế gian tưởng như đã ngủ yên lại đang rì rầm những câu hỏi không lời đáp. Mọi bờ cõi, ranh giới, đều mềm mại nhưng nứt rạn; mọi quyền lực, tri thức, đều lấp lánh nhưng thật sự quá mỏng manh.

Trong khoảng lặng ấy, thời gian không còn mơ hồ. Nó uốn mình, quấn quýt quanh những điều chưa ai nói, những chân trời chưa ai định danh. Mỗi hơi thở, mỗi nhịp bước đều mang theo khả năng biến đổi vừa nhìn thấy, vừa không. Những hình bóng của quá khứ, của tương lai chập chờn trước mắt, tuy quen thuộc nhưng xa lạ, khiến ta hiểu rằng mình luôn đứng giữa hai miền, hai chiều – nơi vật chất chạm vào tinh thần, quyền lực chạm vào từ bi, nơi lịch sử chạm vào hiện tại đang tiếp diễn.

Và giữa khoảng không ấy, có tiếng nói âm thầm nhưng đồng vọng, mạnh mẽ mà không rêu rao, không khoa trương nhưng đủ lay động bao tâm hồn mãi đang quên ngủ trong sự bình thường. Tiếng nói ấy gọi mời sự tỉnh thức, gợi mở những hành trình tưởng chừng đã mai một, để mọi bước đi dù nhỏ đều có thể soi sáng bóng tối của nhân thế; mọi quyết định cẩn mật, có thể vượt ngoài định khung tầm thường.

Và trong hơi thở man mác của bầu trời chiều, điều này đã trở thành lời thi ca sấm động – thi ca không dành cho sự ngưỡng vọng mà cho nhận thức, cho hành động, cho những ai dám ngoái nhìn vào những biên hạn chưa từng thấy của chính mình.

Bấy giờ, quyền lực không hiện diện chỉ trong ngai vàng hay những hội trường xa hoa; nó len lỏi trong từng hơi thở, ánh mắt, trong những lựa chọn tưởng như vô hình của mỗi con người. Khi không bị gò ép bởi hình hài, quyền lực trở nên tinh tế, gần gũi và nguy hiểm – vừa là con dao sắc, vừa là ánh sáng dẫn lối. Những ai dám đối diện với chính mình sẽ nhận ra không ai thực sự đứng ngoài thế giới này, và mỗi hành động, dù kín đáo đều tạo ra những gợn sóng vượt ra khỏi tầm mắt.

Nhân sinh, vì thế không phải trò chơi của may rủi hay những bàn tay vô hình. Nó là tấm lưới mênh mông, nơi mọi sợi dây đều có thể căng hay đứt theo nhịp điệu của ý thức. Nhìn sâu vào khoảng lặng, sẽ thấy những lớp bóng của lòng người, vừa ngập tràn thiện chí, vừa dễ dao động, vừa cần được soi chiếu bằng trí tuệ và lòng từ. Chính trong mối quan hệ giữa cái quyền lực vi tế và cái thiện chí ấy, chân lý bắt đầu hé lộ – lãnh đạo không phải là chiếm hữu mà là đồng hành; chiến thắng không phải là hủy diệt mà là biến đổi; uy quyền không phải là áp đặt, mà là soi sáng.

Trong thế giới đang xoay vần giữa những dòng thông tin chồng chất, giữa sự chuyển dịch chóng mặt của kinh tế và chính trị, con người dễ lạc lối trong những trò chơi quyền lực nhỏ nhoi. Nhưng nếu dừng lại, nghe khoảng lặng và nhìn thấy mạch sống ngầm của thế gian, sẽ hiểu rằng mỗi bước đi dù khiêm tốn, có thể trở thành bàn đạp cho một thời vận mới; mỗi ý nghĩ, dù thầm kín, có thể mở ra những cánh cửa cho cả cộng đồng.

Và cũng chính trong khoảng lặng ấy, tri thức và đạo lý không còn xa cách. Chúng quấn quýt, nhấp nháy như ánh sao giữa đêm, nhắc nhở người trí không sống chỉ bằng hiểu biết, mà bằng cách biến hiểu biết thành hành động; người có tâm không chỉ thương xót mà biết đặt lòng thương vào từng nhịp đời đang sống.

Như vậy, bức tranh nhân sinh quyền lực hiện lên không đơn thuần là lịch sử hay hiện tại mà là một bản trường ca về khả năng chuyển hóa, về sự tỉnh thức, về việc kết nối những gì tưởng chừng đối lập. Trong ý nghĩa đó, trong mỗi con người đều tồn tại một Trần Nhân Tông của riêng mình, vừa dẫn dắt, vừa giác ngộ, vừa dấn thân mà không lạc bước, vừa can đảm mà không oán cừu.

Trong những ngày trôi qua, giữa cơn lốc toàn cầu hóa và nhịp sống công nghệ, con người dễ lạc vào ảo tưởng về quyền lực hay tri thức. Nhưng khi nhìn kỹ, chúng ta thấy rằng mọi biên giới, mọi hàng rào đều chỉ là những vệt mờ trên bức tranh lớn của nhân loại. Thế giới không chờ đợi sự chần chừ; những quyết định nhỏ, những hành động tĩnh lặng, đều có thể dội vang khắp không gian và thời gian. Chính trong khoảng lặng ấy, Việt Nam, như mọi dân tộc cần nghe tiếng thì thầm của trí tuệ, của đạo lý, của lòng từ bi để bước đi không vội nhưng không dừng, không ngã mà không lìa.

Đọc lại “Trần Nhân Tông – A Biographical Study”[1] của Thầy  Lê Mạnh Thát, thông điệp hiện lên rõ ràng chính là sự dấn thân không phải là chạy theo trào lưu hay quyền lực bên ngoài, mà biết đặt chính mình vào đúng vị trí – vừa giữ gìn giá trị, vừa tiếp nhận đổi thay đồng thời vừa khai mở khả năng chung cho cộng đồng. Những khủng hoảng, từ xã hội đến môi trường, từ chính trị đến tinh thần, chỉ là bản thể trần trụi của sự thiếu tỉnh thức. Khi nhìn vào đó, mỗi cá nhân, mỗi tổ chức hay mỗi cộng đồng sẽ thấy rõ sức mạnh thực sự nằm trong khả năng đồng hóa tri thức với hành động, lý tưởng với thực tế và lòng thương với trí tuệ.

Đối với Việt Nam hôm nay, thông điệp ấy không những là lý thuyết mà là kim chỉ nam giữa dòng đời đổi thay, giữa cám dỗ của vật chất và quyền lực, không được quên việc soi chiếu tâm mình, trau dồi đạo đức và dám biến thách thức thành cơ hội để kiến tạo những giá trị lâu dài. Không chỉ cho chính mình, mà cho toàn cộng đồng – từ những lớp trẻ đang học hỏi, đến những người lãnh đạo đang quyết định.

Trên bình diện toàn cầu, bài học này trở nên mạnh mẽ hơn vì không một dân tộc nào, không một cá nhân nào có thể đứng ngoài sự vận hành của lịch sử và mạng lưới nhân sinh. Những quyết định hôm nay, dù nhỏ, có thể cộng hưởng thành những bước ngoặt lớn, mở ra những cánh cửa cho hòa bình, công bằng và sáng tạo. Đó là lời nhắc về trách nhiệm của mọi quyền lực đều kèm theo bổn phận, mọi tri thức đều đi kèm hành động, mọi tự do đều gắn với nhận thức về cộng đồng.

Và trong từng bước chân, trong từng hơi thở, thông điệp ấy chính là hãy sống không chỉ để tồn tại, mà để thấy, để thức, để dấn thân và để gieo rắc ánh sáng nơi nào bóng tối còn hiện hữu. Trong nhịp sống toàn cầu đầy biến động này, mỗi con người có thể là một Trần Nhân Tông – không ở ngai vàng hay đỉnh núi, mà trong chính hành động, trong chính trái tim và ý chí, đủ sức biến thế giới quanh mình thành một không gian của trí tuệ và từ bi.

Giữa thời đại hôm nay, như gió hoàng hôn khẽ rít qua những mái ngói mang theo hơi thở của thời gian, như nhắc nhở chúng ta mọi khoảnh khắc đều quý giá, mọi bước đi đều có ý nghĩa. Thế gian này không chờ đợi sự chần chừ; những gì chưa nói, những gì chưa làm, vẫn còn đó, mời gọi từng tâm hồn thức giấc.

Trong khoảng lặng ấy, khi đã nhận ra cuộc đời không đo bằng danh vọng mà bằng khả năng soi sáng những bóng tối quanh mình; không đo bằng quyền lực chi phối mà bằng sự tỉnh thức dẫn dắt hành động. Một tấm lòng biết nhận ra giá trị của mỗi bước đi, biết biến thách thức thành cơ hội, biết đồng hành với nhân thế mà không ngã theo dòng đời, chính là tấm gương trí thức thời đại sáng nhất.

Thế giới hôm nay với mọi cơn giông bão chính trị, xã hội và môi trường, đòi hỏi sự dấn thân không những bằng lời nói mà bằng hành động tinh tế, kiên nhẫn và đầy trách nhiệm. Mỗi cá nhân đều có thể là nguồn sáng, mỗi quyết định đều có thể gieo niềm tin, mỗi hành động thầm lặng đều có thể vang vọng xa hơn cả tầm mắt. Không cần ngai vàng hay đỉnh núi, không cần danh tiếng hay vinh quang, mà chỉ cần trái tim tỉnh thức, ý chí mạnh và trí tuệ sáng.

Từ trong khoảng không man mác, trong hơi thở u tịch của khoảng lặng, con người sẽ nghe thấy tiếng vọng của lịch sử và tương lai, thôi thúc mình, tình thương và trí tuệ không phải là lựa chọn mà là con đường; nhận thức và hành động không phải là hai mảnh rời, mà là một nhịp bước; sự dấn thân không phải là hy sinh vô nghĩa mà là khẳng định bản thân trong dòng chảy sống còn của nhân loại.

Bấy giờ, trong mỗi bước chân, mỗi ý nghĩ và mỗi hành động, đều có thể hiện hữu một Trần Nhân Tông – không ở quá khứ, không ở tước vị mà ngay đây, ngay bây giờ, trong từng trái tim đang dấn thân và thức tỉnh.

Phật lịch 2569 – Yuma ngày 19 tháng 12 năm 2025

UYÊN NGUYÊN

 

________________________

* Câu “Trong núi vốn không có Phật”, xuất hiện trong đoạn đối thoại giữa Thiền sư Trúc Lâm và vua Trần Thái Tông khi vua đến Yên Tử cầu đạo. Thiền sư nhấn mạnh rằng Phật không phải là một thực thể bên ngoài ở đỉnh núi hay nơi chốn thanh tịnh, mà Phật chính là bản tâm an lạc và trí tuệ hiện hữu khi tâm được lắng dịu và sáng suốt. Nói cách khác, Phật không ở “ngoài núi” nhưng “ở ngay trong tâm ta”, và con người có thể giác ngộ ngay tại chỗ nếu nhận ra bản tâm ấy.
[1] Trần Nhân Tông – A Biographical Study là một công trình nghiên cứu tiểu sử và tư tưởng của vua Trần Nhân Tông do Lê Mạnh Thát biên soạn, Đạo Sinh dịch sang tiếng Anh, được xuất bản năm 2006. Tác phẩm dài khoảng 346 trang, xem xét sâu rộng vai trò chính trị, quân sự, văn hóa và tư tưởng của Trần Nhân Tông – từ sự nghiệp lãnh đạo trong các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông đến việc sáng lập Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử như một con đường khai triển giác ngộ ngay trong đời sống thế tục, đồng thời nêu bật những đóng góp lịch sử và văn hóa của ông trong bối cảnh Đại Việt thế kỷ XIII.