Cụ Bùi Diễm (Ảnh: Uyên Nguyên)

Một lần khi Cụ Bùi Diễm về Cali, nhân đó anh Đinh Quát có ý định làm một loạt tư liệu “lịch sử truyền khẩu” (oral history). Cụ bảo cụ lớn tuổi rồi, viết chậm. Nên cách này có lẽ là hay nhất để lưu trữ tư liệu “Lịch Sử Việt Nam”. Tôi là một trong mấy anh em được anh Đinh Quát giao việc bấm máy trong studio. Buổi đó lợi dụng cơ hội gặp Cụ, nhân lúc nghỉ giải lao hoặc cuối giờ, tôi có hỏi mấy việc liên quan phong trào và những nhân vật liên hệ phong trào đấu tranh Phật Giáo ở Pháp.

Trở lại vấn đề Hoa Kỳ, ngoài những tình tiết liên quan Hiệp Định Geneve mà có lẽ Cụ là người am tường hơn hẳn nhiều nhân vật chính giới, tôi cũng có dịp tranh thủ hỏi Cụ. Bởi đơn giản tôi cũng từng có những lúc bâng khuâng, bỡ ngỡ như nhà thơ Vi Khuê bộc bạch:

“Con lớn lên vô cùng bở ngỡ
trước những điều tư lự của Cha Ông.”

Cái cách mà người lớn hay ví von “Khi đồng minh tháo chạy”, rồi có lúc “Khi đồng minh nhảy vào”. Hay nói một cách khác rằng chính phủ Mỹ đã từng bỏ rơi Miền Nam Việt Nam, quân đội Mỹ đã từng quay lưng với quân đội VNCH v.v… Tất nhiên ai nói thì tôi không cần phải dẫn chứng ở đây vì nếu chịu khó tìm hiểu và tìm hiểu một cách khách quan, cặn kẽ ắt sẽ có câu trả lời. Vậy thì khi nói như thế chẳng khác nào mình nói “nước Mỹ không vĩ đại”. Mình nói được, tại sao người khác nói không được?

Ở đây sẽ chẳng bao giờ có câu trả lời thỏa đáng, ngay cả những công dân Hoa Kỳ còn chê tổng thống của họ, vẫn chưa vừa ý về “tính vĩ đại” của đất nước mình. Cũng chính ở yếu tố này mà ứng cử viên tổng thống ngày nào, Donald Trump, mới giương khẩu hiệu “Make America great again!” để tranh thủ lá phiếu.

Ông chê nước Mỹ không còn vĩ đại, rồi quả quyết sẽ làm cho nó vĩ đại trở lại. Cũng tạo ra vô số điều tiếng. Ông hỷ nộ ái ố, cũng khiến bao người hỷ nộ ái ố như ông. Ông chê được, chê đời tổng thống khác được, vậy sao người khác chê ông không được?

Cụ Bùi Diễm, một lần họp mặt tại nhà bác Ngô Nhân Dụng
ở Miền Nam California, có cả Cụ Trần Đĩnh (Ảnh: Uyên Nguyên)

Vậy thì đúng là nước Mỹ (đang) không có vĩ đại, không có “great” chút nào cho nên ông Trump mới hô hào “make America great again”. Mà ông nói lại có người thích, có người không. Thậm chí có người chửi không ra làm sao nhưng chẳng ai bị đàn áp khủng bố như nhân dân Việt Nam chê Đảng và chê lãnh tụ nhà nước CSVN. Cho nên cái không vĩ đại với người này thì nó lại vĩ đại với người khác. Cái vĩ đại của Vạn Lý Trường Thành mà Tần Thủy Hoàng bên Trung Hoa dựng lên bằng bao xương máu của bá tánh thì không thể so sánh cái vĩ đại của Chùa Một Cột ngoài Bắc Việt tuy “nhỏ như cái chuồng câu”*.

Tóm lại nếu bây giờ mà đi hỏi ông Trump, có người phê phán ông, nước Mỹ của ông không có vĩ đại, thì ông nghĩ sao? Chắc cũng chẳng có gì mới ngoài câu: “Make America Great”, hãy làm cho nước Mỹ vĩ đại. Chí ít đừng làm cho nó hẹp lượng đi.

Và không chừng ông lại cám ơn quý vị, vì có người đồng cảm với ông, rằng nước Mỹ tự nó có vĩ đại đâu. Vĩ đại là ở cách hành xử công việc, thái độ đối đãi, văn hóa ứng xử của mọi người với nhau nơi một hiệp chủng quốc.

Nước Mỹ vĩ đại nhờ ở chỗ đó.

Cho nên tôi thích cách trả lời rất kinh nghiệm từng trải của Cụ Bùi Diễm. Không chấp trước. Có lẽ Cụ có kinh nghiệm từng trải với chính sự Thế Giới, Hoa Kỳ và cả với Cộng Đồng Người Việt.

*

Thưa Cụ, Cụ nghĩ ra sao về chính sách của Chính Phủ Mỹ đối với Việt Nam?

“Mỹ là một đất nước RẤT NHÂN ĐẠO, nhưng đồng thời là một đất nước ĐẶT QUYỀN LỢI QUỐC GIA LÊN HÀNG ĐẦU!”

Great! Cám ơn Cụ Bùi Diễm.

Mặc Cốc, 24 tháng Ba, 2020
Uyên Nguyên

• Tuệ Sỹ, Văn Minh Tiểu Phẩm

Chuyên mục:Nhân vật - Sự kiện, Nhân vật, Sự kiện

Thẻ:Ðại sứ Bùi Diễm, Bùi Diễm, Donald Trump, Mẹ Nấm