Trong thế giới hiện đại, khi sự ồn ào của mạng xã hội và sự chuyển động không ngừng của truyền thông làm khuấy đảo tâm trí con người, Phật giáo dường như đang bị đẩy vào một vở kịch xã hội đầy rẫy những diễn đàn tranh luận vô nghĩa. Người ta nhìn nhận giáo pháp qua những lăng kính mờ nhạt của thông tin và tranh cãi, khiến bản chất thiêng liêng của đạo Phật đôi khi bị lãng quên hoặc bóp méo. Thế nhưng, tựa như mặt trăng bị che khuất bởi những đám mây thoáng qua, chân lý Phật giáo vẫn lặng lẽ tồn tại, vững chắc và không bao giờ bị suy suyển. Những thử thách này, hơn bao giờ hết, chính là cơ hội để mỗi người Phật tử nhận ra bản chất thực sự của giáo pháp và bước đi trên con đường tỉnh thức.

Trong thời kỳ mạng xã hội chiếm ưu thế, bất cứ điều gì cũng có thể bị biến thành công cụ, hay vũ khí câu view hoặc gây tranh cãi. Phật giáo không nằm ngoài quy luật ấy. Mỗi khi một sự kiện liên quan đến tôn giáo bị kéo vào sân khấu công luận, rất nhiều trường hợp sự thật dường như bị làm méo mó, bị sử dụng cho mục đích khác, thậm chí cho những cuộc ganh đua không đáng có.

Hộ pháp là hành động bảo vệ sự toàn vẹn của giáo pháp, của con đường mà Đức Phật đã khai sáng, để không chỉ chính mình mà còn bao người khác được hưởng lợi ích từ chân lý giải thoát. Nó đòi hỏi lòng từ bi rộng lớn và trí tuệ sâu sắc, để nhận biết khi nào cần lên tiếng và khi nào cần im lặng. Trong khi đó, phi pháp là khi sự bảo vệ ấy trở thành sự đấu đá, tranh giành hay cố gắng chiến thắng người khác trong cuộc hý luận vô nghĩa, mà cuối cùng chính mình lại đánh mất bản thân trong mê lộ của tham sân si.

Những cuộc tranh cãi không hồi kết này không khác gì cơn bão ảo tưởng. Trong những lúc ấy, chúng ta cần nhớ lại hình ảnh tĩnh lặng của Đức Phật dưới cội bồ đề, đối diện với bao cám dỗ, nhưng Ngài vẫn an nhiên và vững vàng trong chân lý. Sự vững chãi ấy chính là tinh thần hộ pháp thực sự: không phải để đánh bại ai, mà là để giữ vững chân lý bên trong mình.

Trong một thế giới ngày càng trở nên phức tạp, vô minh là nguồn gốc của mọi đau khổ. Trong tâm thức con người, vô minh trỗi dậy khi ta mất đi sự nhận biết về bản chất của vạn vật. Nó là lớp mây che khuất sự thật, khiến ta không nhìn thấy ánh sáng chân lý. Trên mạng xã hội, vô minh có thể xuất hiện dưới hình thức của sự hoang mang, nghi ngờ và thậm chí là lòng sân hận.

Chúng ta dễ dàng bị cuốn vào những thông tin sai lệch, những lời chỉ trích không căn cứ và những cuộc tranh luận mang đầy định kiến. Sự lan tràn của vô minh không chỉ gây ảnh hưởng đến cá nhân mà còn tạo ra một sự khủng hoảng về niềm tin trong xã hội. Những ai thiếu hiểu biết dễ bị lạc lối, mất niềm tin vào giáo pháp, và cuối cùng chúng ta tự đẩy mình vào vòng xoáy khổ đau mà không hề hay biết.

Thế nhưng, vô minh không phải là kẻ thù không thể vượt qua. Cũng như mây có thể tạm thời che khuất mặt trăng, vô minh chỉ là tạm bợ. Ánh sáng của chân lý, khi được soi rọi đúng lúc và đúng cách, sẽ xua tan mọi màn sương, đưa con người trở về với sự an nhiên tự tại.

Giữa những cơn sóng của vô minh, điều quan trọng nhất là người Phật tử phải giữ vững được tinh thần làm sáng đạo. Làm sáng đạo không chỉ là bảo vệ bề ngoài của Phật giáo, mà còn là việc thực hành giáo pháp trong từng hành động, lời nói và suy nghĩ. Điều này đòi hỏi sự dũng cảm để không bị cuốn theo những dòng chảy của tranh cãi vô ích và lòng kiên định để giữ vững niềm tin trong mọi hoàn cảnh.

Phá đạo không nhất thiết phải là hành động tấn công trực diện, đôi khi nó chỉ là sự vô tâm, lãng quên giáo pháp trong cuộc sống hằng ngày. Khi người Phật tử không thực hành đúng những lời dạy của Đức Phật, khi để lòng tham, sân, si chi phối, thì dù không có ý định phá đạo, chúng ta vẫn đang tự làm mờ đi ánh sáng của chân lý. Đó là một sự phá hoại thầm lặng nhưng đầy nguy hiểm.

Ngược lại, làm sáng đạo là khi ta sống với lòng từ bi, trí tuệ và sự tỉnh thức. Khi mỗi người Phật tử đều là một ngọn đèn sáng, dù chỉ là ánh đèn nhỏ, nhưng khi hợp lại sẽ chiếu sáng cả một bầu trời đen tối. Đây chính là sứ mệnh của những ai mang trong mình niềm tin và tình yêu với đạo Phật: không phải để chống lại ai, mà là để cùng nhau xây dựng một thế giới an lạc và giác ngộ.

Phật giáo, với lịch sử hàng ngàn năm, đã từng đối mặt với biết bao nhiêu thử thách, nhưng chưa bao giờ suy vong. Thời đại nào cũng có những thời điểm mà người ta hoài nghi về sự tồn tại của giáo pháp, nhưng chân lý của Đức Phật vẫn luôn sáng tỏ, không bao giờ bị lãng quên. Cũng như mặt trăng có thể bị mây che khuất nhưng ánh sáng của nó vẫn luôn ở đó, sẵn sàng chiếu sáng khi mây tan.

Sự hồi sinh của Phật giáo không phải là điều gì mới mẻ, mà đó là một quá trình liên tục diễn ra trong tâm thức mỗi người. Khi ta quay về với bản thân, nhận diện được vô minh và từ bi, ta tự khắc làm sống lại chân lý bên trong mình. Và chính từ sự thức tỉnh ấy, Phật giáo sẽ không bao giờ bị lụi tàn.

Khi xã hội hoảng loạn về niềm tin, khi mạng xã hội trở thành nơi lan truyền những tin đồn vô căn cứ, Phật giáo không cần phải phản ứng một cách dữ dội hay gay gắt. Thay vào đó, mỗi người Phật tử hãy là một biểu tượng sống của sự bình an, trí tuệ và từ bi. Chỉ cần chúng ta giữ vững được chân lý trong lòng, thì không có thế lực nào có thể làm lung lay nền tảng ấy.

Sự hồi sinh của đạo Phật, vì vậy, không phải là sự trở về với hình thức hay nghi lễ, mà là sự thức tỉnh trong từng tâm hồn. Khi ta nhìn thấy chân lý trong từng hành động, khi lòng từ bi tràn ngập trong mỗi mối quan hệ, thì Phật giáo sẽ tiếp tục sống mãi, không chỉ trong hiện tại mà còn trong tương lai.

Bấy giờ, ý nghĩa câu nói của Hòa Thượng Tuệ Sỹ – “Chánh pháp không cần ai bảo vệ” – trong ngữ cảnh đầy trí tuệ và sâu sắc, khi Thầy đề cập đến bản chất bất biến và thường hằng của Phật pháp. Đây không phải là một lời phủ định về vai trò của những người hoằng dương Phật pháp hay hộ trì Tam Bảo, mà là một sự khẳng định rằng Chánh pháp, tự bản chất, không bị tổn hại bởi những yếu tố ngoại lai như sự phê phán, bạo lực hay sự suy thoái của xã hội.

Ngữ cảnh của câu nói này cần được hiểu trong mạch tư tưởng của sự tự tại và vô úy mà Phật giáo khuyến khích. Hòa Thượng Tuệ Sỹ muốn nhấn mạnh rằng Chánh pháp là chân lý, và chân lý không bị suy suyển bởi những ảnh hưởng bên ngoài. Đức Phật đã giác ngộ chân lý ấy dưới cội bồ đề, và từ thời điểm đó, Chánh pháp đã hiện hữu như một thực thể bất biến. Dù trải qua bao thăng trầm lịch sử, dù xã hội có biến đổi ra sao, bản chất của Chánh pháp không thay đổi.

Cách hiểu câu nói này cũng cần phải quay về với quan niệm của Phật giáo về vô thường và không chấp trước. Bảo vệ Chánh pháp không đồng nghĩa với việc phải tranh đấu hoặc cố gắng duy trì một hệ thống giáo điều cố định. Đó chính là sự hiểu nhầm về bản chất của Phật giáo. Chánh pháp vốn tự thân là sự giải thoát, là sự tỉnh thức vượt qua mọi tranh chấp, đố kỵ và hơn thua. Nếu chúng ta cố gắng bảo vệ Chánh pháp theo kiểu tranh luận hay đối kháng, điều đó có thể rơi vào vô minh hoặc chấp thủ.

Thay vào đó, chúng ta cần hiểu rằng Chánh pháp chỉ cần được hoằng dương thông qua sự thực hành của mỗi cá nhân, thông qua lòng từ bi, trí tuệ và giác ngộ. Khi mỗi người sống đúng với Chánh pháp, thì không có gì phải sợ rằng nó sẽ bị tổn hại. Ngược lại, khi chúng ta quá tập trung vào việc bảo vệ hình thức bề ngoài mà quên đi nội dung cốt lõi, chúng ta có thể làm sai lệch bản chất thật sự của đạo pháp.

Câu nói “Chánh pháp không cần bảo vệ” của Hòa Thượng Tuệ Sỹ nhắc nhở chúng ta rằng, sự bất diệt của Chánh pháp nằm trong chính sự sống động của nó, trong việc hành trì và thực nghiệm của mỗi cá nhân trên con đường giác ngộ. Khi ta hiểu rõ điều này, ta sẽ không còn lo sợ rằng Chánh pháp sẽ bị phá hủy, mà chỉ cần sống theo và truyền đạt nó một cách chân thành và không chấp thủ.

Trong những cơn bão vô minh của xã hội hiện đại, Phật giáo đôi khi bị hiểu lầm, bị lợi dụng, thậm chí bị phản bội bởi chính những người tự xưng là bảo vệ đạo pháp. Nhưng điều đó không thể làm lung lay chân lý của giáo pháp. Những đám mây của tranh cãi, của vô minh, chỉ là tạm thời. Ánh sáng của chân lý, của từ bi và trí tuệ sẽ luôn chiếu sáng, giúp người tu hành vượt qua mọi thử thách.

Phật giáo không hề suy vong mà chỉ đang chờ đợi mỗi chúng ta thức tỉnh, nhìn thấy ánh sáng sau những lớp mây. Và khi đó, như mặt trăng sáng soi đêm tối, đạo pháp sẽ lại rạng ngời, không bao giờ bị che khuất.

Ẩn Tự, Phật lịch 2568
Lôi Am