Nhà thơ Nguyễn Đăng Khoa (Ảnh: FB Nguyễn Đăng Khoa)

Cách đây ít năm, khi được tiếp cận lần đầu với tiếng thơ Nguyên Đăng Khoa, tôi đã có cảm nhận đó là cánh én báo hiệu mùa xuân mới, của cõi-giới thi ca Việt.

Từ một lục bát vẫn tự nguồn ca dao, nhưng lại là một lục bát khác. Một lục bát ngồn ngộn tính siêu thực mà, vẫn gần gũi với nhân gian, đời thường:
“Thượng đế ban một đôi tay
Hôm xưa anh sưởi vai gầy mùa đông
Rồi Ngài gửi đến cơn giông
Đưa đôi ta đến nơi không có mình
Hàng triệu mảnh vỡ lặng thinh
Mai sau ai chắp nối hình bóng ai?
(“Mai sau”)

Hoặc:
Ngày nợ đêm một câu chào
Ta nợ nhau một phần nào đắm say
Hơi ấm mắc nợ bàn tay
Bờ vai nợ một nét gầy khôi nguyên.
(“Nợ”)

Tới năm chữ, một thể thơ vốn khe khắt đòi hỏi chắt, lọc chữ nghĩa tới mức tối đa:
“Gió mặc áo mùa đông
Làn da mịn hơi ấm
Nắng gõ nhịp ban mai
Người dài tay phơi mộng
Mặt lá reo hờ hững
Hàng cây đợi quyên sinh
Những qủa tim khô hạn
Không mang nổi máu mình”
(“Đông”)

(Thì), Nguyễn Đăng Khoa, cũng đã mang lại cho thể thơ này, một trái tim, một hơi thở khác. Nó cho thấy Nguyễn sớm đoạn tuyệt được, với năm chữ của của Lưu Trọng Lư, như:
“Em không nghe mùa thu
Dưới trăng mờ thổn thức
Em không nghe rạo rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cô phụ?”
(Trích “Tiếng thu”)

Hoặc gần hơn:
“Lên xe tiễn em đi
Chưa bao giờ buồn thế
Trời mùa đông Paris
Suốt đời làm chia ly”
(Cung Trầm Tưởng, trích “Chưa bao giờ buồn thế”)

Đó là những năm chữ xây dựng trên hình ảnh ngoại giới cụ thể, để tác giả gửi gấm tâm sự. Trong khi năm chữ của Nguyễn Đăng Khoa đã vượt khỏi giới hạn hữu hình; để tới được những chân trời hư huyễn.

Ở cõi hư huyễn này, thơ của Nguyễn đã xóa nhòa được khoảng cách giữa chủ thể và khách thể. Nó trở về nhất nguyên. Là Thơ. Để thơ tự gánh vác sự sống hay lẽ chết của nó.

Gần đây, tôi lại thấy, biên độ siêu thực, một nét đặc thù trong cõi giới thi ca Nguyễn Đăng Khoa, ngày thêm mở rộng.

Như với thơ tám chữ, một thể thơ đã được khai thác rất nhiều từ gần một thế kỷ qua, cũng được Nguyễn trao tặng chúng một bình thịt, xương riêng:
“Có khi buồn về tựa vào hoa cúc
Hỏi nhau mùi hương cũ chiếc hôn đầu
Có khi buồn nằm xuống lòng biển cả
Đợi trùng dương dội ký ức vào nhau… ”
(Trích “Có khi buồn tay chỉ muốn bàn tay”)

Ngay với thơ tự do, Nguyễn cũng cho thấy tài hoa của mình khi viết:
“Những giọt nước tọa thiền
Đợi khắc hóa mây bay
Mưa ra đi
Cuống quít đánh rơi hơi lạnh trên vai người hành khất
Một vài thị dân soi mình trong những mảnh vụn trên đường
Tìm vuông tròn đã mất
Từ bãi tha ma
Gã mèo hoang
Mang về trên áo
Những thi hài còn ấm của cơn mưa… ”
(Trích “Phố mưa”)

Trong những đoạn thơ trích dẫn trên của Nguyễn, tác giả luôn có những từ ngữ, như những hòn than cháy bỏng cảm-thức tôi.

Vì thế, qua thi phẩm “Con đường tự trôi” hôm nay của Nguyễn, thì thơ của Nguyễn Đăng Khoa, với tôi, không còn là cánh én báo hiệu mùa xuân. Mà mùa xuân thi ca của chúng ta, đã thực sự hiện diện.

Một hiện diện lộng lẫy của những dòng thơ siêu thực, ở tất cả mọi thể loại.

Tôi muốn nói, tài hoa của người làm thơ trẻ này, luôn cho tôi những giây phút hạnh phúc, mỗi khi được đọc thơ Nguyễn.

Từ đó, tôi đã hưởng nhận được từ “Con đường tự trôi” của Nguyễn Đăng Khoa, là cả một lẵng hoa tỏa hương tài năng và, trí tuệ.

Lẵng hoa thi ca này, rồi đây, theo tôi, tự thân sẽ có được cho nó, một chỗ đứng đáng kể trong dòng chảy thi ca Việt Nam, những năm đầu thập niên 2010s.

Hôm nay, đọc lại thơ Nguyễn, tôi lại thấy cần nói thêm rằng:
“Con đường tự trôi” – thi phẩm Nguyễn Đăng Khoa – như mũi xung kích thơ trẻ hôm nay, mà chữ, nghĩa của chúng ta có được.

(Calif. Feb. 2015)

Dăm bài thơ trích từ “Con đường tự trôi”, và những bài thơ khác.

Trèo lên đỉnh của giọt sương
Ra cổng làng nhặt cơn mưa
Mùa hanh tưới cội tình vừa cháy khô
Đi theo nhịp phách xe thồ
Hỏi han gốc tích nấm mồ thời gian
Lên núi trổ giấc mơ vàng
Kéo chăn huyễn mộng che ngàn vết thương
Trèo lên đỉnh của giọt sương
Đốt trầm hương cũ soi gương mặt mình

Anh kể về đôi mắt
Những người mang gương mặt rỗng
Phố chợ nghiêng ngả theo ngày
Thành phố anh buồn lắm
Kể gì cho em đây?
Thôi mình về lòng đất
Hỏi loài kiến nghĩ gì?
Khi chúng dìu nhau xây tổ
Và dìu cả tình yêu đi
Mình trèo lên lá ổi
Xem tia nắng diễu hành
Những buổi sáng, buổi sáng
Rụng đầy những lóng tay
Mình rơi lên cành củi mục
Rồi lênh đênh trên con sông
Rồi lắng nghe thương đau chảy
Rất bình thường, rất trong
Thành phố anh buồn lắm
Kể gì cho em đây
Thôi, anh kể về đôi mắt
Khi anh nhìn em, lúc này…

Phố mưa
Mưa về
Đỉnh phố bạc thêm mấy mùa khờ dại
Vòng xe thồ lăn chậm chạp quanh giọt mồ hôi
Chiếc ô tô hạng sang đứng lại giũ sạch bụi đất trời
Quán cóc gà gật
Điếu thuốc lá sắp sửa tàn
Chỉ một thực khách áo trong veo
Mưa về
Gọi cô quạnh đến gần với đêm
Mang đôi mắt về nằm bên đôi mắt
Bàn tay về ôm lấy những bàn tay
Những giọt nước toạ thiền
Đợi khắc hoá mây bay
Mưa ra đi
Cuống quýt đánh rơi hơi lạnh trên vai người hành khất
Một vài thị dân soi mình trong những mảnh vụn trên đường
Tìm vuông tròn đã mất
Từ bãi tha ma
Gã mèo hoang
Mang về trên áo
Những thi hài còn ấm của cơn mưa
….Anh choàng dậy ở giọt cuối của giấc mơ
Im lặng đèn đường
Im lặng hàng cây
Im lặng bóng vàng trên vách
Chẳng ai trên phố kể với anh về hình dáng của cơn mưa
Ơ mà
Em này!
Em đã về chưa?

Có khi buồn tay chỉ muốn bàn tay
Có khi buồn về tựa vào hoa cúc
Hỏi nhau mùi hương cũ chiếc hôn đầu.
Có khi buồn nằm xuống lòng biển cả
Đợi trùng dương dội ký ức vào nhau.
Có khi ta quên nhau như tên gọi
Cánh chim huyền hôm ấy quên bay.
Từ độ anh nhận ra mình bằng nắng
Mùa thay anh choàng áo vai gầy.

Con đường tự trôi
Bầu trời vô sắc
Treo trên địa cầu
Chúng mình, bữa ấy
Thuyền neo bến nhau

Phố cong mái tóc
Ngõ nào môi ta
Mộng nghiêng nghiêng chảy
Ngày xưa xuống phà.

Người không nhân ảnh
Về đến lòng tôi
Và tôi không bước
Con đường tự trôi.

Bông cúc
Bông cúc trắng chết đêm rồi
Mùi hương còn ngủ trên môi chén trà
Ra vườn xây mộ cho hoa
Giật mình mới biết thì ra dáng mình.

Đoản khúc

1.
Giờ này
Chắp tay lên ngực
Mọi giấc mơ đều đã ngủ
Tôi còn thức để hầu quạt cho ai?

2.
Giờ này
Chắc lũ lá xanh đâu còn sợ chết
Bởi nàng đi rồi
Làm gì có cuối thu
Làm gì có người phu quét lá
Mọi con đường chỉ có bóng tôi rơi…

Mắt của mưa
Gió thời gian lại qua đây
Nỗi buồn qua phố mà bay chiếc dù
Anh ngồi tựa cửa mùa thu
Nhìn em bằng ánh mắt mù của mưa

(Trích DU TỬ LÊ, Sơ Lược 40 Năm Văn Học Nghệ Thuật Việt, 1975-2015, HT Productions, 2015)

Chuyên mục:Nhân vật - Sự kiện, Tác giả - Tác phẩm, Văn Chương

Thẻ:Du Tử Lê, Nguyễn Đăng Khoa